One Health? Landbouw dominant in de historische omgang met zoönosen van productiedieren
Datum: 21 september 2017 – 12:45
Locatie: Academiegebouw Domplein 29, Utrecht
Promotor(es): Prof. dr. F.G. Huisman
Co-promotor(es): Prof. dr. P.A. Koolmees
Gedurende de twintigste eeuw was het landbouwdomein dominant over het volksgezondheidsdomein in de omgang met zoönosen van productiedieren in Nederland. Zoönosen zijn door mens en vee gedeelde infectieziekten. Deze context is belangrijker voor het begrijpen van maatschappelijke problemen rond zoönosen dan haperende ‘One Health’ samenwerking tussen de disciplines diergeneeskunde en geneeskunde. Dit blijkt uit het promotieonderzoek van Floor Haalboom.
Haalboom heeft de historische verhoudingen tussen de domeinen landbouw en volksgezondheid en de disciplines diergeneeskunde en geneeskunde in de omgang met zoönosen onderzocht aan de hand van vier voorbeelden van zoönosen van productiedieren: rundertuberculose (1898-1956), influenza (1918-1957), voedselinfecties door de Salmonella bacterie (1951-1978) en ‘gekke-koeienziekte’ of BSE (1988-2001). De aanleiding voor dit promotieonderzoek was de Q-koorts uitbraak van 2007-2011 in Nederland.
Landbouw en volksgezondheid
De bestaande geschiedschrijving over zoönosen legt sterk de nadruk op de volksgezondheidsaspecten van deze ziektes en besteedt geen of minder aandacht aan de economische aspecten ervan. Haalboom onderzocht zoönosen uitdrukkelijk ook als ‘landbouwproblemen’ in vergelijking met hun status als ‘volksgezondheidsproblemen’. Uit deze analyse blijkt dat de omgang met zoönosen van productiedieren in Nederland opmerkelijk continu geweest is gedurende de twintigste eeuw. Deze continuïteit zit hem in de dominantie van het landbouwdomein in het inrichten en initiëren van de bestrijding van zoönosen van productiedieren. Het volksgezondheidsdomein was historisch minder sterk georganiseerd en had gedurende de twintigste eeuw alleen secundaire zeggenschap over de veiligheid van producten, niet over ziekte en gezondheid van levend vee.
One Health
De One Health beweging pleit voor intensievere samenwerking tussen verschillende disciplines die met gezondheid en ziekte van mens, dier en milieu te maken hebben. Dit pleidooi richt zich met name op de disciplines diergeneeskunde en geneeskunde. Het promotieonderzoek van Floor Haalboom laat de geschiedenis van dit pleidooi zien. Dierenartsen en artsen blijken elkaar gedurende de hele twintigste eeuw tot meer samenwerking op te roepen en wisten elkaar tegelijkertijd prima te vinden als het ging om specifieke zoönosen. Maar deze samenwerking voorkwam geen botsingen tussen de domeinen landbouw en volksgezondheid. Haalboom betoogt dan ook dat de One Health nadruk op samenwerking tussen disciplines fundamentelere, politieke problemen rond zoönosen van productiedieren niet zal oplossen.
Symposium
Ter gelegenheid van de promotie van Floor Haalboom vindt er op 22 september 2017 een symposium plaats. Wat zijn prangende beleidsvragen? Wie of wat bepaalt welke maatregelen we nemen als er een zoönose uitbreekt? Dit symposium reflecteert op deze vragen vanuit verschillende perspectieven: historisch, veterinair en medisch wetenschappelijk en beleidsmatig (landbouw- en volksgezondheidsbeleid).
Floor Haalboom
Floor Haalboom was promovenda bij het Descartes Centrum voor wetenschapsgeschiedenis van de Universiteit Utrecht en het Julius Centrum voor Gezondheidswetenschappen en Eerstelijns Geneeskunde van het UMC Utrecht.